Gunnar Tómasson hagfræðingur sendi mér þetta bréf.
— — —
Sæll Egill.
Ef ég skil rétt, þá eiga Nýju bankarnir eftir að semja við kröfuhafa Gömlu bankana um yfirtökuverð á skuldum heimilanna sem flytjast úr Gömlu bönkunum í Nýju bankana. Umsamið yfirtökuverð hlýtur að taka mið af greiðslugetu einstakra skuldara, því ella myndu Nýju bankarnir taka á sig afskriftir af húsnæðislánum á komandi tíð sem með réttu hefðu átt að endurspeglast í umsömdu yfirtökuverði.
Við úrlausn greiðsluerfiðleika í Bandaríkjunum er árleg greiðslugeta einstakra skuldara vegna húsnæðislána metin á 31% af vergum tekjum þeirra. Yfirtökuverð sem er umfram greiðslugetu jafngildir niðurgreiðslu heimila landsins á fyrirsjáanlegu tapi kröfuhafa Gömlu bankanna. Slíkt samrýmist hvorki markaðslögmálum né skyldu stjórnvalda gagnvart almannahag. Það er því eðlileg og réttmæt krafa að raunhæfur mælikvarði á greiðslugetu einstakra skuldara sé lagður til grundvallar umsömdu yfirtökuverði Nýju bankanna á skuldum heimilanna.
Greiðslugeta ræðst ekki einungis af vergum tekjum skuldara heldur einnig af vaxtakjörum og lánstíma. Það er hagur kröfuhafa Gömlu bankana að framtíðarvextir á yfirteknum lánum séu sem lægstir (til að hámarka núvirði einstakra lána) og lánstími sem lengstur. Eðlilegast er að lánstími haldist óbreyttur og að Nýju bankarnir breyti vaxtakröfum á niðurfærðum höfuðstól húsnæðislána í samræmi við þá framtíðarvexti sem yfirtökuverðið miðast við.
Ég fjallaði nánar um ákjósanlega aðferðafræði við yfirtöku Nýju bankanna á völdum eignum Gömlu bankanna í grein minni í Fréttablaðinu 29. apríl sl. (‘Fortíðarvandi nýju bankanna’):
Mestur hluti útlána íslenzku bankanna í lok september 2008 var fjármagnaður með erlendum lánum. Bankarnir voru því milliliðir erlendra fagfjárfesta og lántakenda innanlands og utan. Í septemberlok voru almenn innlán í krónum um 1300 milljarðar eða um 8.4% af 14.000 milljarða heildarskuldum bankanna. Þar af voru innlendar skuldir liðlega 3500 milljarðar og erlendar skuldir rúmir 10.300 milljarðar.
Áætlanir um endurreisn bankakerfisins hafa frá upphafi byggt á þeirri hugmynd að Nýir bankar tækju yfir hluta af eignum og skuldum Gömlu bankanna. Nýju bankarnir myndu síðan veita atvinnulífi og heimilum landsins almenna bankaþjónustu en láta skilanefndum Gömlu bankanna eftir uppgjör þrotabúa þeirra. Eins og Jón Gunnar Jónsson bankamaður hefur nýlega bent á er mikilvægt að aðferðafræðin við uppstokkun bankakerfisins miði fyrst og fremst að því að Nýju bankarnir verðskuldi fullt traust markaðsaðila innanlands og utan í kjölfar endurreisnarinnar. Það verður bezt tryggt með því að 1300 milljarða innlánin verði yfirtekin af Nýju bönkunum ásamt samsvarandi hluta (vafasamra) eigna Gömlu bankanna á niðurfærðu verði sem samið yrði um við kröfuhafa Gömlu bankanna. Í þessu sambandi hefur komið fram að matsfyrirtækin Deloitte og Oliver Wyman hafa verðmetið eignasafn Gömlu bankanna á forsendum sem taka ekki mið af breyttum horfum í efnahagsmálum heims frá sl. hausti. Það er hins vegar áríðandi fyrir trúverðugleika Nýju bankanna á komandi tíð að umsamið verð á yfirteknum eignum Gömlu bankanna sé ekki umfram raunhæft markaðsvirði þeirra.
Áreiðanlegar upplýsingar vantar um skuldir sjávarútvegsfyrirtækja við Gömlu bankana, sem fjármálaráðherra sagði á Alþingi 5. marz sl. að væru þrefaldar eða fjórfaldar árstekjur sjávarútvegs. Vaxtakostnaður einn og sér jafngildir því stórum hluta ársteknanna. Það væru því alvarleg mistök sem myndu flækja endurreisn bankakerfisins ef fortíðarvandi/skuldir sjávarútvegs væru fluttar í Nýju bankana. Samkvæmt íslenzkum lögum er úthlutaður kvóti ekki varanleg eign einstakra kvótahafa. Þeir erlendu kröfuhafar sem lánað hafa íslenskum sjávarútvegsfyrirtækjum fjármagn gegn veðum í slíkum kvóta taka með því áhættu sem er á þeirra eigin ábyrgð.
Kær kveðja,
Gunnar